Virusi vya corona: Mambo nane tuliojifunza ndani ya mwaka mmoja wa janga la corona

Wakati mtu wa kwanza aliyepata Covid-19 (Sars-CoV-2) ilipobainika mwaka mmoja uliopita, virusi hivyo viliwafanya wanasayansi, madaktari na wagonjwa kushindwa kuuelewa ugonjwa.

Mwaka mmoja sasa tangu janga hili litokee, limesababisha vifo vya watu zaidi ya milioni 2.6 na wengine milioni 117 kuambukizwa duniani kote.

Lakini katika wakati huu wote , madaktari na wanasayansi wamekuwa wakikusanya ushahidi wa namna ya kukabiliana na ugonjwa wa Covid-19 kuhusu virusi vipya vya corona – na sasa tunafahamu zaidi kuhusu ugonjwa huo na namna unavyoambukizwa, na namna utakavyoweza kutibiwa vyema.

Haya ni mambo nane ambayo tumejifunza kuhusu virusi vya corona:

1. Jinsi barakoa ilivyokuwa muhimu kujikinga na Covid-19

Kuvaa barakoa hakuzuii kusambaa kwa virusi vya corona, lakini inasaidia kutopata maambukizi , kwa mujibu wa tafiti mbalimbali.

Hivi karibuni, kituo cha kudhibiti na kuzuia magojwa (CDC), nchini Marekani , kimesema kuvaa barakoa vizuri ya nguo na ile ya upasuaji kunaweza kuzuia kusambaa kwa maambukizi ya corona kwa zaidi ya asilimia 90%.

Kwa mujibu wa wataalamu ,barakoa ina faida mbili kwanza mvaaji kupata ulinzi na kuwalinda wengine .

Tangu mwezi Juni, Shirika la Afya Duniani -WHO imeshauri watu watumie barakoa za vitambaa na kubaki nyumbani.

Mwezi Desemba,Umoja wa mataifa ilitoa mapendekezo na kuweka muongozo mkali kuhusu uvaaji wa barakoa ,haswa katika maeneo ya afya.

Kituo cha kudhibiti magonjwa kilitoa ushauri wa namna hiyohiyo mwanzoni mwa mwezi AprilI.

Hivi karibuni, baadhi ya mataifa ya ulaya yalishauri yalishauri na kutaka kupigwa marufuku kwa matumizi ya barakoa zilizotengenezwa nyumbani kwa kitambaa na kutaka watu wavae barakoa zenye kinga zaidi za N95 na PFF2.

“Barakoa za kitambaa zilikuwa nzuri na bado nzuri, lakini uwalinda wengine kwa kuwa yule aliyevaa anaepuka kutoa chembe ambazo zinaweza kuambukiza wengine corona,” aliambiwa mwandishi wa BBC Vitor Mori, na mtaalamu wa masuala ya afya.

2. Corona haiathiri wazee peke yake

Watu wenye umri mkubwa wako hatarini zaidi kupata maambukizi ya corona na hata kupona.

Sababu ikiwa ni rahisi tu na haihusiani na virusi vya coronas: ni kwa sababu umri unavyozidi kwenda kinga ya mwili inapungua , inaacha mwili kushindwa kupambana na maambukizi.

Hata hivyo haimaanishi kuwa vijana wana kinga ya Covid-19, hata wale ambao wana magonjwa ya muda mrefu kama kisukari .

Kama ilivyo kwa watu wengine, vijana wanapata dalili na hata wanalazwa kutokana na ugonjwa huo na hata wengi wanafariki kutokana na corona.

Ingawa watu ambao wako hatarini kupata athari ya corona ni wale wenye umri juu ya miaka na chini ya hapo hatari iko chini.

3. Corona si mafua ya kawaida

Dalili za Corona zinaweza kuwa sawa na za mafua :

Baadhi ya watu huwa wanatapika , kuumwa kichwa, kuharisha au kutapika.

Tofauti na mafua, virusi vya corona vinaweza kuambukiza mwingine kabla hata ya huyo mtu hajaanza kuonesha dalili.

4. Asili ya virusi vya corona ni kutoka kwa wanyama (na haijatenngenezwa maabara)

Jopo la WHO limefanya uchunguzi dhidi ya uasili wa virusi hivi vya Sars-CoV-2 katika mji wa Wuhan (China) wakasema ushaidi wote unaoesha kuwa chanzo cha virusi vya corona ni wanyama.

“Taarifa zote zilizokusanywa zinapelekea kuhitimisha kuwa uasili wa virusi vya corona ni wanyama ,” mkuu wa jopo hilo la WHO’ Peter Ben Embarek amewaambia waandishi.

Kwa mujibu wa Embarek, ushaidi unaonesha virusi vipya vimeonekana katika popo: “Lakini hawa wanyama si wengi Wuhan. Haikuwa rais kubani kwa undani juu ya wanyama hao katika mji huo,” alifafanua.

Embarek alisema uchunguzi kuhusu chanzo cha virusi vya corona bado unaendelea lakini hakuna dalili kuwa vilitengenezwa maabara”.

5. Chloroquine na hydroxychloroquine hazitibu ugonjwa wa homa kali ya mapafu COVID 19

Mwanzoni mwa janga hilo, ilifikiriwa kuwa chloroquine – dawa ambayo kawaida ilitumika kupambana na malaria – hydroxychloroquine, inaweza kufanya kazi kama matibabu ya Covid.

Watafiti wote wa China na kikundi cha watafiti cha Ufaransa walipendekeza dawa hizo zinaweza kuwa na ufanisi, lakini tangu wakati huo tafiti nyingi zimeripoti kuwa dawa hizi hazina faida yoyote au zinaweza kusababisha athari mbaya.

Mnamo Julai mwaka jana, WHO ilisitisha majaribio na hydroxychloroquine baada ya kugundua hakukuwa na upunguzaji wa vifo kwa wagonjwa walio na Covid-19.

Kwa kweli, hadi leo hakuna ufanisi uliothibitishwa katika utumiaji wa dawa hizi na homa kali ya mapafu.

Kwa kweli, hadi leo hakuna ufanisi uliothibitishwa katika utumiaji wa dawa hizi na virusi vya korona

6.Hakuna uwezekano wa kuambukizwa kutoka kwenye vifungashio

Mwanzoni mwa janga hilo, maelfu ya watu waliripoti kwenye mitandao ya kijamii uchunguzi wa kulazimika kusafisha vifungashio na chakula mara kwa mara.

Lakini kwa mujibu wa WHO, hakuna “kesi zilizothibitishwa za COVID-19 zinazoambukizwa na chakula au ufungaji wa chakula”.

Lakini, WHO inaorodhesha mfululizo wa tahadhari ili kuzuia uchafuzi wa msalaba, kama vile kutumia dawa ya kusafisha mikono kabla ya kuingia madukani, na “kunawa mikono kabisa unaporudi nyumbani, baada ya kushughulikia vyombo vya chakula, na kabla ya kula.”

Mamlaka ya Chakula na Dawa wa Marekani (FDA) imetoa ripoti ambayo inaunga mkono hili, na inasema hakuna ushahidi uliothibitishwa kwamba chakula au vifurushi vyake ni chanzo cha maambukizi ya corona.

Upelekaji wa nyumbani haupaswi kuwa sababu ya wasiwasi, lakini ni muhimu kunawa mikono yako baada ya kupokea chakula kilichotolewa.

Wataalamu wanashauri pia kutumia mifuko ya plastiki mara moja tu.

7. Unaweza kupata maambukizi zaidi ya mara moja.

Utafiti uliofanywa na wakala wa afya ya umma wa serikali ya Uingereza, Afya ya Umma England, iligundua kuwa watu wengi ambao wameambukizwa Covid-19 (83%) wana kinga kwa angalau miezi mitano.

Lakini visa vya kuambukizwa tena kwa Covid-19, ni nadra, imetambuliwa katika nchi kadhaa – na wasiwasi mkubwa kwa wataalamu wa afya ni kuambukizwa tena na anuwai mpya.

Ikiwa idadi kubwa ya watu ambao wamepona Covid-19 wataanza kupima tena, inaweza kuwa ni kwa sababu ya tofauti mpya.

Katika hali hii, shida ambayo ina uwezo wa kuzuia kingamwili za mtu zinazozalishwa baada ya maambukizo ya kwanza.

Kuna maelfu ya matoleo tofauti, au anuwai, ya Covid inayozunguka, lakini inayohusu zaidi hivi sasa ni:

• Aina mpya ya corona ya Brazil (pia inajulikana kama P.1), imepatikana katika nchi zisizopungua 15 sasa• Aina mpya ya corona ya Uingereza au Kent (pia inajulikana kama B.1.1.7), ambayo imeenea kwa zaidi ya nchi 50 na inaonekana kubadilika tena• Aina mpya ya corona ya Afrika Kusini (B.1.351) inapatikana katika nchi zingine zisizopungua 20

Haitarajiwi kuwa aina mpya zimekua – virusi vyote hubadilika wakati wanaunda nakala zao kuenea na kustawi.

Tofauti nyingi hizi sio muhimu.

Wachache wanaweza hata kudhuru uhai wa virusi.

Lakini wengine wanaweza kuzifanya ziwe ya kuambukiza zaidi au ya kutisha.

Katika visa vyote vitatu, aina mpya, inayoambukiza zaidi ilisababisha maambukizo makubwa na wengi kulazwa hospitalini

8. Chanjo bado inapaswa kufanya kazi dhidi ya aina mpya ya virusi- kwa sasa

Chanjo za sasa zilibuniwa karibu na matoleo ya mapema ya coronavirus, lakini wanasayansi wanaamini bado wanapaswa kufanya kazi, ingawa labda sio sawa.

Utafiti wa hivi karibuni unaonesha kuwa aina mpya ya virusi vya Brazil inaweza kuwa inapinga kingamwili kwa watu ambao wanapaswa kuwa na kinga kwa sababu wamepata na kupona kutoka kwa toleo la mapema la virusi vya corona.

Matokeo ya mapema ya maabara, hata hivyo, yanaonyesha chanjo ya Pfizer inaweza kulinda dhidi ya anuwai mpya, ingawa kidogo kidogo.

Chanjo mbili mpya za corona ambazo zinaweza kupitishwa hivi karibuni – moja kutoka Novavax na nyingine kutoka Janssen – zinaonekana kutoa ulinzi pia.

Takwimu kutoka kwa timu ya chanjo ya Oxford-AstraZeneca inapendekeza inalinda vilevile dhidi ya aina mpya ya Uingereza.

Inatoa kinga kidogo dhidi ya aina mpya ya virusi vya Afrika Kusini – ingawa inapaswa kulinda dhidi ya ugonjwa mkali.

Matokeo ya mapema kutoka Moderna yanaonyesha chanjo yake ni bora dhidi ya tofauti ya Afrika Kusini, ingawa majibu ya kinga ya mwili hayawezi kuwa ya nguvu au ya kudumu.

Chaguzi zinaweza kujitokeza katika siku zijazo ambazo ni tofauti tena, lakini hata katika hali mbaya zaidi, chanjo zinaweza kutengenezwa tena na kubadilishwa kuwa mechi bora – katika suala la wiki au miezi, ikiwa ni lazima, wataalamu wanasema.

Tunaweza kuishia kutibu coronavirus kama tunavyofanya mafua, ambapo risasi mpya hutolewa kila mwaka ili kuhesabu mabadiliko yoyote katika kusambaza virusi vya homa.